เหตุผลเบื้องหลังทำไมคนเราถึงยี้แมงมุม แต่รักหมาแมว

A A
Nov 11, 2021
Nov 11, 2021
A A

        บนโลกเรามีสัตว์มากมายหลายชนิด แต่ทำไมเรากลับให้ความเอ็นดูสัตว์แต่ละชนิดไม่เหมือนกัน ทำไมเราเลือกเลี้ยงสัตว์ขนนุ่มๆ ตาโตๆ อย่างหมาแมว ใช้เสียงสองเวลาพูดคุยกับพวกมัน แต่กลับรู้สึกขยะแขยงงู ตัวเงินตัวทอง หรือไม่ก็แมงมุมที่บังเอิญหลงเข้ามาในบ้าน ชนิดที่บางทีเห็นแล้วต้องรีบฆ่าทิ้ง แถมยังไม่ค่อยรู้สึกผิดอะไรเลยด้วยซ้ำ จริงอยู่ที่อาจมีคนกลุ่มหนึ่งหลงใหลสัตว์ที่คนโดยทั่วไปอาจจะไม่ชอบ แต่การที่คนทั้งโลกมีแนวโน้มจะฆ่าสัตว์บางชนิดที่เราไม่ชอบเหมือนๆ กันอย่างแมงมุม เพราะกลัวหรือขยะแขยงนั้น มันเป็นเพียงแค่เรื่องบังเอิญหรือมีเหตุผลเบื้องหลังซ่อนอยู่กันแน่

ความกลัวแมงมุมมาจากไหน
        ไม่ใช่แค่ผู้ใหญ่เท่านั้นที่ไม่ค่อยชอบแมงมุม ถ้าเราให้เด็กทารกวัย 5 เดือน ดูรูปแมงมุม เด็กก็มีแนวโน้มจะกลัวแมงมุมมากกว่าสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ทั้งๆ ที่ยังไม่เคยเห็นแมงมุมตัวจริงด้วยซ้ำ เป็นไปได้ไหมว่า ความเกลียดกลัวแมงมุมของเราน่าจะเป็นเรื่องกลไกธรรมชาติที่พยายามปกป้องให้เราปลอดภัยจากสัตว์มีพิษ อย่างไรก็ตาม ถ้าไม่นับเรื่องธรรมชาติแล้ว อาจมีปัจจัยอื่นที่สร้างให้แมงมุมกลายเป็นผู้ร้ายในสายตาของมนุษย์อย่างเรา นั่นก็คือการที่พ่อแม่บอกว่าแมงมุมมันน่ากลัวอย่างนั้นอย่างนี้ตอนที่เรายังเด็กๆ สื่อบรรยายความน่ากลัวของแมงมุมไว้เกินเหตุ อีกทั้งเรายังเอาความกลัวแมงมุมไปเชื่อมโยงกับฉลามหรือแมงมุมในหนังอีกด้วย

        จริงๆ แล้วความกลัวแมงมุมที่ซ่อนอยู่มันช่างน่าค้นหา เพราะเราอาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่า เราไม่ได้เกลียดสัตว์ขาปล้อง (Arthropod) ชนิดอื่นที่อันตรายพอๆ กับแมงมุมเลย แล้วทำไมถึงต้องเป็นแมงมุม คำตอบเดียวที่เราพอจะอธิบายได้คือ การที่มันมีตาเยอะเกินกว่า 12 ดวง ขาก็เยอะ และยังมีเขี้ยว รวมถึงมีพฤติกรรมที่ต่างจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั่วไป มีการชักใยเพื่อจับเหยื่อที่ไม่ทันระวังตัว ทำให้เหยื่อแห้งแล้วดูดกินอวัยวะภายใน หรือกินคู่ของมันเอง แล้วผลิตทายาทออกมาอีกเป็นจำนวนมาก สิ่งเหล่านี้ทำให้ภาพของแมงมุมสำหรับมนุษย์เรามันช่างน่าขนลุก

        หากอธิบายในเชิงวิทยาศาสตร์ มนุษย์กับแมงมุมนั้นค่อนข้างมียีนที่ห่างไกลกันอยู่เมื่อเทียบกับสัตว์ชนิดอื่นอย่างสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม หรือสัตว์เลื้อยคลาน เคยสังเกตกันไหมว่า ยิ่งเรามีอะไรเหมือนใครมากเท่าไร เรายิ่งรู้สึกเชื่อมโยง และมีความเห็นอกเห็นใจคน ๆ นั้นมากขึ้น นี่ก็เช่นเดียวกัน เพราะเรากับแมงมุมไม่ค่อยมีอะไรเหมือนกันสักเท่าไร เราเลยรู้สึกยี้และหวาดกลัวพวกมัน งานศึกษาในปี 2019 พบว่า ความเห็นอกเห็นใจของคนเราที่มีต่อสัตว์ชนิดต่างๆ จะเริ่มลดลงเรื่อยๆ เมื่อเส้นทางวิวัฒนาการของคนและสัตว์ชนิดนั้นๆ แยกออกจากกัน

        ถ้าไม่นับเขี้ยวที่ดูน่ากลัวและขาที่ยั้วเยี้ยแล้ว แมงมุมก็นับว่าเป็นสัตว์ที่น่าสงสารพอสมควร เพียงแค่เพราะรูปลักษณ์ของมันไม่ได้ดูคล้ายเด็กทารกเท่านั้นเอง แล้วความดูคล้ายเด็กมาเกี่ยวอะไรด้วย

ยิ่งคล้ายเด็ก คนยิ่งรัก
        Babyface effect คือกลลวงอันร้ายกาจที่ทำให้เรามีอคติต่อสัตว์บางชนิด หรือคนบางกลุ่มโดยที่เราไม่รู้ตัว เราจะปฏิบัติต่อสัตว์หรือคนที่มีความคล้ายเด็กเหมือนกับสัตว์หรือคนกลุ่มนี้เป็นเด็กจริงๆ ซึ่งองค์ประกอบที่ว่าก็คือ มีตาโต หน้าผากใหญ่ จมูกและคางเล็ก ริมฝีปากคล้ายเด็ก ลักษณะเหล่านี้จะทำให้มนุษย์เกิดความเห็นอกเห็นใจ สงสารและรักใคร่ และด้วยความน่ารักนี้เองสัตว์เหล่านี้จึงได้รับความสนใจและการดูแลที่ดีกว่าสัตว์ที่ดูน่าเกลียด รวมถึงสัตว์ในสวนสัตว์และห้องทดลองด้วย

ยิ่งคล้ายเด็ก คนยิ่งรัก

วิธีหลอกสมอง ลดความกลัวแมงมุม
        ในเมื่อเรารู้เหตุผลเบื้องหลังว่าทำไมเราถึงอยากจะฆ่าแมงมุมทิ้งทันทีเราเห็นมันเดินอยู่ คำถามที่ต้องถามต่อคือ จะมีวิธีไหนช่วยให้เราอยู่ร่วมโลกกับพวกมันแบบราบรื่นได้บ้าง

        คำแนะนำในเชิงจิตวิทยาบอกว่า เราต้องมองแมงมุมให้มีความเป็นมนุษย์คล้ายเราให้มากที่สุด เพื่อลวงสมองให้เกิดความเห็นอกเห็นใจ วิธีนี้เป็นวิธีที่ได้รับการแนะนำเพื่อให้คนทั่วไปมีส่วนร่วมกับการอนุรักษ์สัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์ ซึ่งมีจำนวนไม่น้อยที่เป็นสัตว์ขาปล้อง ถึงการพยายามมองให้แมงมุมดูคล้ายมนุษย์จะไม่ใช่เรื่องง่าย แต่การมองที่รูปลักษณ์ภายนอก ใส่บุคลิกลักษณะ อารมณ์ และเพศที่เหมือนมนุษย์ แล้วโฟกัสที่ความเหมือนมากกว่าความต่างก็จะช่วยให้เราเห็นแมงมุมในมุมมองที่ต่างไปจากเดิม

        นอกจากนี้ ถ้ามองถึงประโยชน์ในเชิงระบบนิเวศแล้ว สัตว์ขาปล้องนั้นจะฆ่าเหยื่อราวๆ 400-800 ล้านตันต่อปี เท่ากับเป็นการควบคุมจำนวนประชากรแมลง รวมถึงแมลงที่ก่อโรคในมนุษย์ด้วย อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญหวังว่าเราจะค่อยๆ ยอมรับแมงมุมและแมลงอื่นๆ มากขึ้น เมื่อเราเริ่มตระหนักถึงความหลากหลายทางชีวภาพและสิ่งแวดล้อม สัตว์แต่ละชนิดต่างก็มีคุณค่าของมันเอง เราไม่ควรฆ่าพวกมันเพียงเพราะมันเป็นแค่แมงมุม หรืออะไรก็ตามที่เราแค่รู้สึกไม่ชอบ

อ้างอิง
https://bbc.in/3F3tpkF

Share

Authors

Authors

RELATED POSTS