สรุปให้รู้ ตามทันโลกการศึกษา ประจำปี 2021
เรากำลังจะเริ่มต้นนับปีใหม่ในอีกไม่กี่วันข้างหน้านี้ แต่การศึกษาทั่วโลกยังไม่อาจหลุดพ้นจากสถานการณ์ที่มีตัวแปรสำคัญอย่างโควิด-19 ในปีที่ผ่านมาทั่วโลกต่อสู้อย่างหนักเพื่อพัฒนาการเรียนการสอนให้เด็กได้รับความรู้มากที่สุด การศึกษาทั่วโลกเกิดอะไรและให้ความสำคัญกับเรื่องไหน สะท้อนอะไรอีกบ้างในปีที่ผ่านมา มาลองดูจากประเด็นสำคัญที่หยิบยกมาวันนี้กันครับ
จากสถานการณ์ในต้นปีเราเจอกับ โควิด-19 ระบาดอย่างหนักเนื่องจากการได้รับวัคซีนยังไม่อาจทำได้อย่างทั่วถึง ในวันที่ 31 มกราคม 2021 อเมริกามียอดผู้เสียชีวิตสูงที่สุดในโลกกว่า 450,381 ชีวิต ยอดผู้ติดเชื้อที่มากและเสียชีวิตมากที่สุดในเอเชียคืออินเดีย รั้งอันดับ 2 ของโลกรองจากอเมริกา ทำให้การเปิดเรียนเป็นไปได้ยาก การเรียนออนไลน์จึงนำเข้ามาใช้เพื่อแก้ปัญหาและป้องกันเด็กจากโรคระบาด แต่อะไรที่นานเกินไปกลับไม่ใช่เรื่องดี จนส่งผลต่อภาวะจิตใจของเด็ก อย่างภาวะม่านกั้นความรู้ “Pandemic Wall” ที่ทั่วโลกและกระทรวงสาธารณสุขของเราออกมารณรงค์ให้คุณครูและผู้ปกครองหันมาใส่ใจสุขภาพจิตของเด็กมากขึ้น สาเหตุที่เด็กไม่อยากเรียนออนไลน์อาจไม่ใช่ความขี้เกียจแต่เป็นภาวะทางด้านจิตใจและอีกหนึ่งปัญหาที่ได้รับจากกักตัวและการเรียนออนไลน์นานเกินไปทำให้สมองของเด็กไม่ได้รับการกระตุ้นให้เกิดพัฒนาการตามที่ควรจะเป็น จนเกิดภาวะการเรียนรู้ถดถอยเมื่อเด็กไม่อาจได้รับความรู้ที่ควรจะได้ตามช่วงอายุอย่างเต็มที่ ช่องว่างทางการศึกษาก็ขยายใหญ่ขึ้น ยกตัวอย่างผลสำรวจของเด็กนักเรียนประถมในอังกฤษมีระดับความรู้ล้าหลังไปถึง 3 เดือนจากปกติที่ควรจะเป็น ขณะที่มากกว่าครึ่งของเด็กอายุ 10 ปีในประเทศยากจนและประเทศกำลังพัฒนาไม่สามารถอ่านบทความขนาดสั้นที่ไม่ซับซ้อนได้ หรือในประเทศอินเดียมีการสำรวจนักเรียน นักศึกษาและเจ้าหน้าที่มหาวิทยาลัยกว่า 700 คน 85 % ตอบเป็นเสียงเดียวกันว่า รู้สึกเรียนได้เพียงครึ่งหนึ่งของที่ควรจะได้เรียนตามหลักสูตร และเจ้าหน้าที่มหาวิทยาลัยเชื่อว่า อาจจะต้องใช้เวลาอย่างน้อย 3 ปี กว่าที่จะสามารถชดเชยช่องว่างทางการศึกษาที่เกิดขึ้นได้ ทำให้หลายประเทศออกนโยบายเข้ามาแก้ไขปัญหานี้ อย่างที่แคนาดาและอังกฤษมีโครงการติวเข้ม การเรียนภาคฤดูร้อนต่าง ๆ เพื่อเสริมความรู้ที่ขาดไป นอกจากปัญหาด้านการเรียนรู้ ยังมีปัญหาใหญ่อย่างการเหลื่อมล้ำทางการศึกษา ในขณะที่หลายประเทศกำลังใช้การเรียนการสอนแบบออนไลน์ แต่นักเรียนชั้นประถมศึกษาอย่างน้อยร้อยละ 29 ทั่วโลกกลับเข้าไม่ถึงการเรียนออนไลน์ เนื่องจากขาดแคลนทุนทรัพย์ เทคโนโลยี เครื่องมือสำหรับเรียนออนไลน์ ผนวกกับสภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้ออำนวยหรือแม้แต่การต้องถูกบังคับใช้แรงงาน จากผลสำรวจนักเรียน 160,000 คนในสหรัฐอเมริกาพบว่า 16% ไม่มีอินเทอร์เน็ตที่บ้าน อีก 27% ไม่มีอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงไว้ใช้ทำให้ไม่สามารถล็อกอินเข้าระบบเพื่อเรียนออนไลน์ได้ หรือแม้กระทั่งการสอบวัดเกณฑ์ที่เด็กหลายคนทำคะแนนได้น้อยจนน่าตกใจ ยกตัวอย่างความเหลื่อมล้ำทางสังคมในอเมริกาที่สะท้อนผ่านการสอบมาตรฐาน SATและACT พบว่ากลุ่มเด็กยากจนทำคะแนนได้ไม่ดีเนื่องจากไม่มีโอกาสไปเรียนพิเศษทำให้รัฐบาลต้องออกมายกเลิกการใช้คะแนนสอบเข้ามหาวิทยาลัยและคิดเกณฑ์การประเมินในแต่ละระดับใหม่เพื่อตอบโจทย์กับสถานการณ์มากขึ้น
ในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยหลายแห่งในประเทศไทยของเราก็มีการยกเลิกการใช้คะแนนสอบ O-net ในการเข้าศึกษาต่อเช่นกันเนื่องจากความเหลื่อมล้ำนี้ส่งผลกระทบเป็นวงกว้าง ไม่ใช่แค่ปัญหาทางด้านการเรียนรู้ที่น่าเป็นห่วง ด้านเศรษฐกิจก็เป็นสิ่งหนึ่งที่ได้รับผลกระทบเป็นอันดับแรกจากสถานการณ์โควิด-19 จนกระทบต่อความเป็นอยู่และปากท้อง ข้อมูลจากกรมพัฒนาสตรีและเด็กอินเดีย พบว่า มีเด็กเกือบ 5,500 คน ที่สูญเสียครอบครัวไปเพราะสถานการณ์โควิด-19 และปัญหาที่ตามมาของครอบครัวที่สูญเสียเสาหลักคือเด็ก ๆ หลายคนกำพร้าและหลุดออกจากระบบการศึกษาต้องจำยอมออกมาเป็นแรงงานเด็กเพื่อปากท้องและเด็กผู้หญิงหลายคนต้องถูกบังคับแต่งงานทั้งที่ยังไม่ถึงวัย หากยังเป็นอย่างนี้ต่อไป อนาคตของเด็ก ๆ ต้องยอมใช้แรงงานและไร้อำนาจต่อรองในสังคมเพราะขาดการศึกษา ในไทยเองก็มีตัวเลขสถิติของปี 2021 คาดการณ์ถึงความเสี่ยงของเด็กที่จะหลุดออกจากระบบการศึกษามีจำนวนถึง 1.9 ล้านคน พบว่ามีเด็ก 43,060 คน ที่ยังไม่พบข้อมูลว่าได้กลับเข้ามาเรียนต่อ โดยส่วนใหญ่อยู่ในชั้นรอยต่อ ม.3 ขึ้น ม.4 จำนวน 33,710 คน และ ป.6 ขึ้น ม.1 จำนวน 8,699 คน อนุบาล 3 ขึ้น ป.1 จำนวน 604 คน ปัญหาหลักๆ มาจากรายได้ของครอบครัวที่ลดลงอย่างเฉียบพลันในช่วงการระบาดของโควิด-19 ซึ่งหลายประเทศร่วมถึงประเทศไทยได้คิดค้นและออกนโยบายที่จะเข้ามาดูแลช่วยเหลือกลุ่มเด็กเหล่านี้ ยกตัวอย่างประเทศเกาหลีใต้มีนโยบายให้นักเรียนสามารถยืมอุปกรณ์ไอทีจากโรงเรียนไปใช้ที่บ้านได้ โดยจะให้สิทธิแก่นักเรียนยากจนก่อน นอกจากนี้ยังมีภาคเอกชนร่วมบริจาคอุปกรณ์ไอทีส่งเสริมให้เด็กเกาหลีสามารถเรียนออนไลน์โดยไร้อุปสรรคอีกด้วย
และที่ไม่พูดถึงไม่ได้กับโมเดลที่ทั่วโลกกำลังนำมาปรับใช้กันในปี 2022 เพื่อการเรียนรู้ที่ดีขึ้นอย่าง
Blended learning การเรียนแบบผสมผสาน เป็นการบูรณาการ online learning และ face-to-face meetings เข้าด้วยกันซึ่งตอบโจทย์กับยุคปัจจุบันและแก้ไขปัญหาข้างต้นที่เกิดขึ้นในปีที่ผ่านมา อย่างภาวะม่านกั้นความรู้ การเรียนรู้ถดถอย ความเหลื่อมล้ำ ช่องว่างทางการศึกษาและเด็กหลุดออกจากระบบการศึกษา หลายประเทศจึงนำการเรียนรู้แบบผสมผสานเข้ามาปรับใช้และพยายามเปิดโรงเรียนให้ได้โดยที่ไม่ก่อคลัสเตอร์ในรั้วโรงเรียน เช่นลดการเรียนในห้องเรียนและใช้การเรียนออนไลน์มาทดแทนส่วนที่ขาด อีกทั้งในช่วงเดือนพฤศจิกายน 2021 ที่ผ่านมามีเทคโนโลยีที่อาจเป็นความหวังใหม่ของการศึกษาและทำให้ห้องเรียนผสมผสานสมบูรณ์แบบมากยิ่งขึ้นอย่าง Metaverse ของ Facebook ที่เข้ามาตอบโจทย์การเรียนเสมือนจริง ทุกวันนี้ผู้คนคุ้นเคยกับการเรียนรู้ในรูปแบบของออนไลน์กันมากขึ้น มีการโต้ตอบกันได้อย่าง Real Time มีการใช้ Virtual Reality (VR) และ Augmented Reality (AR) มาเป็นสื่อประกอบในการเรียน หาก Metaverse ถูกนำไปใช้กับ Blended learning การเรียนออนไลน์อาจจะเป็นการบรรยายในชั้นเรียนด้วยการจำลอง 3 มิติ ร่วมกิจกรรมหรือเล่นเกมในชั้นเรียนได้อย่างสมจริงไม่น่าเบื่อเหมือนนั่งมองจอเพียงเท่านั้น หรือค้นหา เสริมความรู้รอบตัว การนำมาประยุกต์ใช้กับการเรียนวิชาหลักต่าง ๆ ให้ดึงดูดใจมากขึ้น เสริมทักษะก่อนที่จะเข้ารับการทำงานจริง หรือพัฒนาวิชาชีพสำหรับการประกอบอาชีพในอนาคต เช่น ลองขับเครื่องบิน ทดลองวิทยาศาสตร์ หรือผ่าตัดเสมือน อีกไม่ไกลเกินเอื้อมการศึกษาจะสามารถก้าวข้ามขีดจำกัด ยกตัวอย่างประเทศเคนยา วิทยาเขต KAIST มีการสร้างมหาวิทยาลัยเสมือนจริงและจะพร้อมเปิดตัวในปี 2566 เป็นที่หน้าจับตามองว่าโลกหลังโควิด-19 อาจจะใช้ Blended learning ควบคู่กับเทคโนโลยีอย่างถาวร ผู้คนในสังคมมุ่งไปสู่การเรียนรู้นอกสถานที่ เรียนผ่านประสบการณ์จริงมากขึ้น และสามารถเรียนรู้ได้จากทุกที่ทุกเวลา ห้องเรียนอาจจะเป็นสถานที่แลกเปลี่ยนความคิดเห็นแบบ face-to-face meetings มากกว่านั่งเรียนกับคุณครูหน้ากระดานอย่างเก่า
อ้างอิง
https://media.thaigov.go.th/uploads/document/66/2021/01/pdf/Doc_20210131122222000000.pdf
https://research.eef.or.th/เมื่อcovid-19-กำลังพาเด็กไปสู่/
https://www.unicef.org/thailand/th/press-releases/โควิด-19-ยูนิเซฟชี้วันเปิดเทอมวันแรกของเด็กกว่า-140-ล้านคนทั่วโลก
https://www.eef.or.th/news-closing-the-worlds-schools-caused-children-great-harm/?fbclid=IwAR24_aATjlCf94SqseEWaHsVn8G72Kg5vpbRYkP2ML7MeLvk97sjl25MAHk
https://web.facebook.com/EEFthailand/posts/4456096941090947?_rdc=1&_rdr
https://thestandard.co/key-messages-children-dropped-out-of-the-education-system/
https://thestandard.co/the-important-change-of-world-education/
https://www.facebook.com/attanai.aksorn/photos/125020773260249
https://www.eef.or.th/article-free-internet-for-study/
