“เล่าเรื่องผีให้ฟังหน่อยสิ”
วิธีสร้างบทสนทนากับคนที่อยากรู้จักที่จะได้รู้มากกว่าแค่เรื่องผี
- เรื่องผีไม่ใช่แค่เรื่องเล่าอันน่ากลัว ตื่นเต้น ลุ้นระทึกเพียงอย่างเดียว แต่มันยังซ่อนนัยที่น่าสนใจเกี่ยวกับมุมมองความคิดในเบื้องลึกของคนคนหนึ่งได้
- วิทยาศาสตร์อธิบายความชอบเรื่องผีของคนเราไว้ว่า เป็นเพราะเรารู้ว่า มันไม่ใช่เรื่องจริง ต่อให้กลัวแค่ไหน เราก็มีอำนาจที่จะควบคุมด้วยการเลือกที่จะไม่ดู ไม่อ่าน หรือไม่ฟังก็ได้ และที่สำคัญคือ เราก็ยังคงปลอดภัยดีอยู่
- การถามคำถามคนที่เราอยากรู้จักด้วยเรื่องผี ทำให้คนคนนั้นได้เปิดเผยมุมมองความคิด ความเชื่อออกมา จึงเป็นการสร้างบทสนทนาในเชิงลึกได้ดี
ถ้าเราอยากรู้จักใครให้มากขึ้นแล้วไม่รู้จะเริ่มบทสนทนาอย่างไร ลองขอให้คนคนนั้นเล่าเรื่องผีให้ฟังดู แม้นี่อาจจะเป็นไอเดียที่ดูประหลาดอยู่สักหน่อย แต่คำถามนี้จะพาเราไปไกลกว่าที่คิด เราอาจจะไม่ได้ฟังแค่เรื่องผีจากเขา แต่เราจะรู้ไปถึงความปรารถนาเบื้องลึกในจิตใจของคนคนนั้นเลยทีเดียว นี่ไม่ใช่คำกล่าวอ้างเกินจริงแต่อย่างใด หาคำตอบกันว่า ทำไมเรื่องผีอันน่าสยองขวัญถึงสามารถเปิดเผยเรื่องราวในมุมลึกของคนเล่าได้
ทำไมเราชอบเรื่องผี
มีคนไม่น้อยบนโลกใบนี้ที่ชื่นชอบเรื่องราวสยองขวัญ บางคนชอบดูหนังผี บางคนชอบอ่านนิยาย ขณะที่บางคนก็ชอบฟังคนอื่นเล่า แม้เราจะรู้สึกกลัวกับเรื่องลึกลับเหนือธรรมชาติที่ไม่สามารถอธิบายได้ แต่ทำไมเราถึงยังชอบเสพเรื่องผี ๆ กันอยู่
วิทยาศาสตร์ให้คำตอบเรื่องนี้ว่า เป็นเพราะเรารู้ว่า มันไม่ใช่เรื่องจริง ต่อให้เรากลัวถึงขีดสุด สุดท้ายแล้วเราก็เลือกที่จะปิด ไม่อ่าน หรือไม่ฟังก็ได้ พูดอีกนัยหนึ่งก็คือ เรามีอำนาจที่จะควบคุม และเราก็ยังคงปลอดภัยดีอยู่
ไม่ได้ถูกผีตามหลอก หรือถูกจับแหวกอก ควักไส้ขึ้นมากินจริง ๆ ความรู้สึกของการมีอำนาจในการควบคุมอะไรบางอย่างนี่แหละที่ทำให้มนุษย์เราเสพติดเรื่องสยองขวัญ
แต่ถ้ามองให้ลึกลงไปอีกแง่ เรื่องผีที่เราเล่าขานกันกลับเปิดเผยความปรารถนาเบื้องลึกในจิตใจของผู้เล่าได้โดยที่เราอาจไม่ทันรู้ตัว Coya Paz Brownrigg ครูสอนละครที่เคยทำวิจัยเรื่องผี ๆ ได้เล่าบนเวที TEDxDePaulUniversity ในหัวข้อ The haunting truth of ghost stories ไว้ว่า ผีจะมีจริงหรือไม่นั้นไม่ใช่เรื่องสำคัญเลย สิ่งสำคัญ คือ เรื่องผี และข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่ทำให้เราเชื่อว่า ผีมีจริงต่างหาก เธอเล่าว่า ประเด็นนี้มี
งานวิจัยแบบสหวิทยาการมาแล้วมากมาย โดยที่งานวิจัยของเธอสนใจว่า ผีอยากบอกอะไรเราเกี่ยวกับประวัติศาสตร์อันซ้อนเร้นของชิคาโก และยังสนใจเรื่องผีในฐานะเรื่องเล่าอีกรูปแบบที่ไม่เหมือนใคร
เรื่องผีมีกี่ประเภท
อย่างที่เรารู้กันแล้วว่า ทำไมคนเราอินกับเรื่องผีได้ง่าย แต่ภายใต้ความสนุกและความน่ากลัวของมัน เรื่องผี
ยังแสดงถึงความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนระหว่างชีวิต ความตาย และความสัมพันธ์ของคนเราอีกด้วย เมื่อพูดถึงเรื่องผี Coya มีคำถาม 2 ข้อ
- เราคิดว่าผีต้องการอะไร คำถามนี้ตอบง่าย
- เราต้องการอะไรจากผี คนส่วนมากมักจะเชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง คำถามนี้จึงอาจจะตอบยากขึ้นมาสักหน่อย
คำถามแรก เธอพบว่า ผีส่วนมากมักจะแบ่งเป็น 3 ประเภท และสิ่งที่ผีต้องการก็มักจะคล้ายๆ กัน คือ ต้องการให้คนรับรู้
1.ผีตายไม่ดี
ผีเหล่านี้ คือ เหยื่อของความอยุติธรรม เช่น ฆาตกรรม ไฟไหม้โรงงาน เสียชีวิตในคุกแบบมีเงื่อนงำ หลายเมืองในอเมริกามีบันทึกข้อมูลว่า มีฟาร์ม และบ้านพักคนชราหลายแห่งที่กลายเป็นโรงพยาบาลจิตเวชที่ใหญ่ที่สุดในอเมริกา สถานที่เหล่านี้ส่วนมากมีคนจน และผู้อพยพถูกขังอยู่หลายศตวรรษ พอคนเหล่านี้ตายก็จะถูกฝังไว้ด้านหลังในหลุมศพที่ไม่ได้มีป้ายเขียนไว้ รานงานในชิคาโกพบว่า มีหลุมศพที่ไม่มีป้ายอยู่ถึง 38,000 หลุม นี่เป็นชิ้นส่วนสำคัญของประวัติศาสตร์ชิคาโก แต่คนส่วนใหญ่ที่อยู่ที่นั่นก็ไม่ได้รู้เรื่องนี้ เรื่องผีแบบนี้แหละที่ทำให้เรายังคงจดจำพวกเขาได้อยู่
2.ผีที่ไม่อยากให้ใครมายุ่งด้วย
เป็นประเภทที่พบได้มากที่สุด ผีเหล่านี้อยากให้เราออกไปจากที่ของเขา เราจะรู้สึกถึงพลังงานที่ไม่ค่อยดี ความน่ากลัว ความรู้สึกไม่เป็นที่ต้อนรับในสถานที่เหล่านั้น
3.ผีเป็นมิตร
อารมณ์คล้าย ๆ ผีน้อยแคสเปอร์ ผีเหล่านี้อาจจะเป็นได้ทั้งผีแปลกหน้า หรือผีคุณปู่คุณย่าที่เคารพรัก บางครั้งก็ไม่ได้รบกวน หรือทำอันตรายเรา แต่บางครั้งก็อาจมีปฏิสัมพันธ์กับมนุษย์ หลายครั้งเมื่อเรารู้สึกถึงอะไรที่ผิดปกติ และคิดว่าเป็นผี เรามักจะเชื่อว่า นี่คือการกลับมาของสมาชิกในครอบครัวที่มาดูแลปกป้องเรา เรื่องราวแบบนี้บ่งบอกว่า มนุษย์เราอยากสร้างสายสัมพันธ์ต่อกันมากขนาดไหน เราไม่ได้อยากสร้างสัมพันธ์กับคนที่ยังมีชีวิตอยู่อย่างเดียว แต่เรายังสร้างสัมพันธ์กับคนที่ตายไปแล้วด้วย
การถามคนอื่นเรื่องผีอาจกลายเป็นเรื่องที่สนุกมากๆ แต่ขณะเดียวกันก็เป็นคำถามที่ส่วนตัวมากๆ เช่นกัน เพราะมันซ่อนนัยว่า เรามีความคิดเกี่ยวกับความตายอย่างไร เรากลัวอะไร เรารักใครมากถึงขั้นอยากให้เขากลับมา เราอยากให้คนอื่นจดจำเราอย่างไร เราอยากจะเปลี่ยนอะไรบ้าง อะไรและใครกำลังหลอกหลอนเรา ไม่ว่าหนังสยองขวัญจะทำให้เราเชื่อเรื่องผีอย่างไรก็ตาม
เรื่องผีส่วนมากเปิดเผยความปรารถนาลึก ๆ บางอย่างอยู่ ความปรารถนาในการผจญภัย ความหมายของชีวิต ความสัมพันธ์ การไม่อยากถูกลืม และการไม่อยากลืมใครสักคน
อ่านมาถึงตอนนี้เราคงไม่แปลกใจแล้วว่า ทำไม Coya ถึงแนะนำให้เราลองถามคนที่เราอยากรู้จักถึงเรื่องผี เราสร้างบทสนทนาจากคำถามนี้ได้แน่ ๆ สิ่งที่ได้มากกว่านี้ คือ คนคนนั้นอาจจะเล่าเรื่องที่ทำให้เราสงสัยว่า ยังมีอะไรที่เราไม่รู้อีกบ้างในเรื่องสถานที่ ประวัติศาสตร์ ผู้คน รวมถึงตัวเราเอง แล้วคุณล่ะ มีเรื่องผีอะไรมาเล่าให้เราฟังบ้าง
อ้างอิง
https://www.ted.com/talks/coya_paz_brownrigg_the_haunting_truth_of_ghost_stories
https://www.ool.co.uk/blog/like-scary-story/
